Αρχέτυπες δομές και η τέχνη της ξερολιθιάς στον αιγαιοπελαγίτικο χώρο

«Αρχέτυπες δομές και η τέχνη της ξερολιθιάς στον αιγαιοπελαγίτικο χώρο», διάλεξη με τον Γιώργη Πετράκη, αρχιτέκτονα – χωροτάκτη. Με αφορμή την υποψηφιότητα προς ένταξη στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO του διεθνούς φακέλου “Η Τέχνη της Ξερολιθιάς: Γνώση και Τεχνικές”, θα γνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά αυτά στοιχεία της αρχέγονης κοινωνικής οργάνωσης και διαχείρισης του χώρου.

Ο τρόπος που είναι οργανωμένος ο αιγαιοπελαγίτικος χώρος, οι εσωτερικές διαδρομές, τα φυσικά στοιχεία (δένδρα, νερό, γη κλπ), και τα ανθρωπογενή (ξερολιθικά σχεδόν στο σύνολο τους) στοιχεία (μύλοι, αλώνια, δεξαμενές, μάντρες κλπ) συγκροτούν ένα συγκεκριμένο περιβάλλον που ουσιαστικά αποτελεί την σχηματοποίηση των αρχέτυπων δομών και την απεικόνιση της φυσικής τάξης του χώρου όπως διαχρονικά επιβίωσε σε μεγάλο τμήμα του Αιγαίου από την προϊστορική περίοδο έως και τα μέσα του 20ου αιώνα.

Η πρωτογενής συγκρότηση της κατοίκησης και της οργάνωσης του νησιώτικου αιγαιοπελαγίτικου χώρου αποτελεί ιδιαίτερα χαρακτηριστικό παράδειγμα της  “περιοχής” με την αρχέγονή της έννοια, γιατί “οργανώνεται” στο εσωτερικό του κάθε νησιού με ιδιαίτερο τρόπο, στην βάση συγκεκριμένων στοιχείων (δομών και κινήσεων) τα οποία λειτουργούν σαν σύμβολα, συνεκτικά της αρχέγονης κοινωνικής οργάνωσης και κατά συνέπεια διαχείρισης του χώρου.

Στο κάθε νησιώτικο μικρόκοσμο διακρίνουμε ένα ξεχωριστό παράδειγμα που μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε  τρεις βασικές «στιγμές» που προσφέρει ο «προστατευμένος» ζωτικός χώρος σε μια κοινωνική ομάδα διαχρονικά:

α) Να δημιουργήσει ένα περιβάλλον ικανό και αναγκαίο από την τεχνολογική του άποψη (ύπνος – φαγητό – προστασία από καιρικές συνθήκες κ.λ.π.).

β) Να αποδώσει το πλαίσιο της  κοινωνικής οργάνωσης (οικογένεια – φατρία κ.λ.π).

γ) Να γίνει το πεδίο της απεικόνισης της φυσικής τάξης του κόσμου που την περιβάλλει).